Bir hafta önceki yazımda Ukrayna’nın SSCB’yi omuzlarında taşıdığı yılları Dinamo Kiev, Blokhin ve Lobanovski üzerinden incelemiştim. Bu haftaki yazımda SSCB’nin dağılmasından sonra kurulan Ukrayna ligini, takımlarını ve futbolunu inceleyeceğim.
Dinamo Kiev, Shakhar Donetsk, Karpaty Lviv, Chornomorets Odessa. Bu takımlar 1991 yılında Ukrayna’nın bağımsızlığının ardından kurulan Ukrayna Premier League’ine ait kulüplerdir. Dinamo Kiev, Shakhar Donetsk ve Dnipro (2019’da iflas etti) dahil olmak üzere bir çok kulüp UEFA Şampiyonlar Ligi ve Avrupa Liginde yer almıştır. Odessa şehrinin takımı olan Chornomorets’in en kısa zamanda tekrar Ukrayna Premier Ligi’ne çıkacağını düşünüyorum.
Ukrayna, 12 Haziran – 12 Temmuz 2020 tarihleri arasında Avrupa’nın 12 şehrinde gerçekleşmesi planlanan EURO 2020’ye bu yıl katılmaya hak kazandı. Maalesef COVID-19 sebebi ile turnuva 2021’e ertelendi. Ukrayna’nın Rusya ile olan savaş sürecini göz önünde bulundurduğumuzda EURO 2020’ye gruptan lider olarak çıkarak, katılmaya hak kazanmalarını büyük bir başarı olarak görüyorum.
Ülkenin gençlik alt yapısı parçalanmış olmasına rağmen Ukrayna U-20 takımı (20 yaş ve altı) geçen yıl U20 Dünya Kupası’nı kazandı ve Polonya’da dünya şampiyonu oldu. Ukrayna’nın son performansları, Ukrayna kulüplerinin düzenli olarak rakiplerine korku saldığı geçmişin nostaljisini hatırlattı.
Ağustos 2009’da, ENKA’nın inşa etmiş olduğu Donbas Arena, Beyonce’nin 50.000 kişiyi çoşturduğu konser ile açıldı. Ne yazık ki, 2014 yılında Rusların saldırıları sebebi ile ciddi hasar gördü. 400 milyon $’a mal olan Donbas Arena UEFA’nın “beş yıldızlı” standard ölçeğinde ve “elit” kategorisinde değerlendirdiği Doğu Avrupa’nın ilk stadyumudur. 50.000 seyirci kapasiteli olan stadyum, Shakhtar Donetsk ve birçok maçta Ukrayna millî futbol takımına ev sahipliği yapmak amacı ile inşa edilmişti. O dönemde FIFA başkanı Giovanni Infantino Donbas arena’dan övgü ile bahsetmişti. Stadyum Ukrayna’da futbolun yeniden dirilişini temsil ediyordu.
2014 yılında, Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesi ile birlikte Donbas Arena’yı da işgal etti. 6 aydan uzun süren aralıklı bombalamaların ardından Donbas Arena harap oldu. Stadyumun bir kısmı onarılmış olmasına rağmen, bugün halen Donbas Arena hizmet veremiyor.
Savaşın diğer bir zaiyatı da, modern ve yüksek teknoloji ile yapılmış olan ve EURO 2012’de yoğun olarak kullanılan Donetsk Uluslararası Havalimanıdır. 2014 baharından 2015 kışına kadar sürekli bombardıman altında tutuldu. Çatısı çöktü, kulesi yıkıldı ve Donetsk Havalimanı nerede ise metal yığınından oluşmuş bir hurda görüntüsüne büründü. Donetsk Havalimanındaki şavaşı konu alan “Cyborgs: Heroes Never Die” filmi, savaşın 3. yılına denk gelecek şekilde 07 Aralık 2017’de Kiev’de gösterime girdi. O tarihten beri de filmin uluslararası ve önde gelen film festivallerinde gösterimine devam edilmektedir.
Bu kadar iç karartıcı savaş yıllarından sonra şimdi tekrar futbola dönüyorum. 1991’de Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra, Dinamo Kiev dahil bir çok Ukrayna takımı, en iyi oyuncularını ülkede tutmakta zorlandı. Bir çoğu kendileri ve aileleri için daha iyi bir yaşam ümidi ile farklı ülkelere göç ettiler. Sovyetler Birliği döneminde finansman doğrudan merkezileştirilmiş hükümetten sağlanıyordu. Artık kulüplerin bir işletme gibi çalıştırılması ve ayakta kalmalarının farklı yollarını bulmaları gerekiyordu. Bu arada, Ukrayna’lı kurumsal firmalar kulüpleri finanse etmek için güçlü bir konumda değildi. Sponsorluklar nadirdi ve altyapıyı korumak büyük bir zorluktu.
2016’da Metalist Kharkiv ve 2019’da da Dnipro iflas etti. Ukrayna’nın mevcut stadyumlarının çoğu 1950’lerde ve 1960’larda inşa edilmiştir. Bir zamanlar ülkenin gururu idiler, ancak şu anda gelecek için çok az umut vaat ediyorlar. Oldukça eskimiş durumdalar. Daha küçük futbol takımları da sıkıntı içinde, gençlik geliştirme programlarını finanse edemiyorlar, scout’ları yetersiz ya da yabancı oyuncular satın alamakta zorlanıyorlar. Bu kulüpler, Avrupa kupalarında mücadele eden Dinamo Kiev ve Shakhtar Donetsk’in çok gerisinde kaldılar. Bu arada, Ukrayna’nın en iyi üçüncü takımı Zorya Luhansk diyebiliriz. Zorya, scout ekipleri sayesinde gelecek vaat eden gençleri bünyesine alıyor, onları oynatarak geliştiriyor ve sonrasında yüksek fiyatlara satıyor.
Futbol tarihi, FIFA’nın aldığı bir karar nedeni ile Rusya’yı SSCB’nin resmi halef milli takımı olarak tanıdı. Tabi işin gerçeğinin öyle olmadığını bir önceki yazımda Dinamo Kiev, Blokhin, Belanov ve Lobanovski örneklerim ile ispatlamıştım. Yani, SSCB’nin efsanevi başarılarının arkasında hep Ukrayna vardı. SSCB’nin dağılmasından sonra bir çok üst düzey Ukrayna’lı oyuncu, Rus milli takımında oynamaya ikna edildi. Bunun temel nedeni biraz önce aktarmış olduğum gibi FIFA ve UEFA’nın Rusya’nın SSCB’nin resmi halef takımı olmasına karar vermiş olması idi.
Şimdi bu kadar olumsuzluklar içinde Ukrayna’nın EURO 2020’ye nasıl hak kazandığını anlatmaya çalışacağım. Ukrayna sadece iki UEFA Avrupa Şampiyonasında yer aldı. EURO 2012 ve EURO 2016. Ukrayna ve Polonya, 2012’deki turnuvaya ortak ev sahipliği yaptılar. Ukrayna, beklenilenin aksine, elindeki avantajı değerlendiremeyerek, grup karşılaşmalarında turnuvaya veda etti. EURO 2016’ya ise play-off’da Slovenya’yı yenerek katılmaya hak kazandı. EURO 2016’da, grup maçlarında ne yazık ki, tek bir gol bile kaydedemeden, Almanya, Kuzey İrlanda ve Polonya’nın olduğu gruptan elemelere veda etti.
Turnuvanın ardından, 2016 yılında teknik direktör olarak atanan Ukrayna’lı efsane Shevchenko’nun yönetiminde milli takım eski günlerine dönme sinyalleri vererek EURO 2020’ye katılmaya hak kazandı. Shevchenko milli takıma teknik direktör olarak atanırken, oldukça eleştirilmişti. EURO 2016’da milli takım teknik direktörü Mykhailo Fomenko’nun yardımcılığını yürütüyordu ve Ukrayna EURO 2016’da çok başarısız olmuştu.
Shevchenko’nun yardımcı antrenörlüğü dışında bir tecrübesi yoktu, hepsinden önemlisi yardımcılığı döneminde de Ukrayna hayal kırıklığı yaratmıştı. Schevchenko oyunculuğu döneminde de yaratıcı özelliklere sahipti. Bu özelliklerini hucum futbolu stratejisi ile milli takıma aktardı ve şimdilik başarılı oldu diyebiliriz.
EURO 2020’e Portekiz, Sırbistan, Lüksemburg, ve Litvanya’nın bulunduğu B Grubundan lider olarak yükseldiler. Grupta doğal olarak Portekiz ve Sırbistan favori olarak görülüyordu. Kimse Ukrayna’dan bırakın gruptan lider olarak çıkmasını 2. liği bile sürpriz olarak görüyordu. Portekiz milli takımının değeri 757 milyon €, Sırbistan milli takımının değeri ise 356 milyon € idi. Ukrayna milli takımının değeri ise sadece 150 milyon € idi. Ukrayna 20 puan ile grubu lider tamamlarken, Portekiz 2.lik ile yetindi. Sırbistan’ı 5-0, Portekiz’i 2-1 yendiği maçlarda çok ses getirdi. Grubu namağlup olarak tamamlarken, rakip kalelere 17 gol atarken, kalesinde sadece 4 gol gördü.
Ukrayna milli takımının bel kemiğini Shaktar Donesk’li (7 oyuncu) futbolcular oluşturmaktadır. Dinamo Kiev ise milli takıma oyuncu veren 2. büyük kulüp konumundadır.
Shakhtar Donetsk, Ukrayna’nın en zengin iş adamı Rinat Akhmetov’a aittir. Ukrayna futbolunun gelişmesine öncülük etmektedir. 2004-2016 yılları arasında teknik direktör olarak Shakhar Donetsk’de görev yapan ve kulübe altın çağını yaşatan Mircea Lucescu’nun da Ukrayna futboluna katkılarını unutmamak gerekir.
Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra oluşan Rus ligindeki Rusya’nın belli başlı takımlarına da göz atmadan yazımı bitirmek istemem.
Rusya 5 büyük takımı (Spartak Moskova, Lokomotif Moskova, CSKA Moskova, Krasnodar, Zenit) ile Avrupa Kupalarında boy göstermektedir.
Rusya’nın en büyük şirketi ve dünyanın en fazla doğalgaz çıkaran kuruluşu olan Gazprom’un Zenit’i satın alması ile oldukça zengin bir kulüp haline gelmiştir. Rusya’nın yeni oluşmuş kulüplerindendir.
Rus milyarder iş adamı, Rusya’nın en büyük perakendecisi Magnit’in kurucusu ve ortak sahibi Sergey Nikolayevich Galitsky’nin Krasnodar’ı satın alması ile futbol akademisine önem veren yetenek odaklı bir kulüp haline gelmiştir.
Dinamo Kiev altyapısından yetişmiş olan, Milan ve Chelsea’de de yıldızlaşmış olan Andriy Schevchenko’nun Ukrayna futbolu için büyük bir şans olduğunu düşünüyorum. Ukrayna milli takımı şu anda corona virüsü vakaları sebebi ile maçlara çıkamayacak durumda. Geçen hafta Uluslar Ligi’nde oynanması gereken Ukrayna – İsviçre maçı ertelenmek durumunda kaldı. Ukrayna, Almanya, İspanya ve İsviçre’nin olduğu A Ligi 4. Grupta 1 maç eksiği ile 3. durumda bulunuyor. Schevchenko için gelecek yıl düzenlenecek olan Avrupa Şampiyonası büyük önem taşıyor.
Saygılarımla,
mail: halit.giray@abcspor.com
twitter: @halitselimgiray