Türkiyede futbol faaliyetleri ilk olarak 1870’lerde İzmir Bornova’da, 1890’lara gelindiğinde de İstanbul Moda ve Kadıköy çayırlarında oynanmaya başlıyor. 1908’de Meşrutiyetin ilanı sonrası futbol ülkede gittikçe yaygınlaşıyor ve İstanbul’da yapılan maçlar, açılan kulüpler derken ülkeye yayılıyor.
Bu yayılmanın en önemli unsurlarından biri olan Taksim stadı bugünkü yazı konumuz. Belki de herşeyin kağıt üstünde değil “gerçek anlamda” başladığı yer.
Bugünkü Taksim Parkının yerinde, 1921-1939 arasında var olan Taksim Kışlasının avlusunda yer alan, İstanbul’un ilk stadıdır.
Sizleri fazla sıkmadan kısaca kronolojik olarak tarihe girersek;
*1806 senesinde III. Selim zamanında yapılıyor. Onun döneminde çıkan Kabakçı Mustafa isyanı sırasında tahrip oluyor.
*Padişah II. Mahmut daha sonraki yıllarda kışlayı bakıma aldırıp yeniden hizmete açıyor.
*Bir kaç kez yanan bina Sultan Abdülmecit zamanında 19. yüzyıl mimarisine uygun olarak tekrar yaptırılıp ordunun modernleştirilmesi sürecinde önemli bir merkez haline geliyor.
*Osmanlı döneminde uzun yıllar I. Topçu Alayı’nın elinde kalıyor..
*İstanbul’un işgali sırasında önce Senegalli askerler burada kalırken (hatta o aralar Makhamon Kışlası deniyor), daha sonra Rus göçmenlerin at yarışları düzenlediği bir mekan oluyor.
*Futbola karşı artan ilgi ve bu kışlanın karşısında ki Talimhane alanında yapılan maçların topladığı büyük kalabalık, yabancıların da iştirak edeceği, 4-5 spor dalını içine alan mini bir Olimpiyat yapıp hem para kazanmak hem de daha da bilinip-yayılmak amacıyla stadyum yapma fikri aklına geliyor, o sıralarda bir spor dergisi yayımlamakta olan Çelebizade Said Tevfik Bey’in..
Dönemin kulüp idarecilerinin uyguladığı boykot yüzünden Said Bey’in elinde daha fazla kalamayıp, stadı Bork adlı bir Maltalı iş adamına devretmek zorunda kalıyor. Aslında biraz daha açarsak; o dönem kışlanın ve haliyle avlusunun sahibi Fransız Périer bankası (banque Périer), ancak işletmecisi muhacir Ruslar. Avlunun başına da Maltalı Rum “Bork” isminde birini koyuyorlar…
** Bu arada stadın resmi açılış günü ise 9 Haziran Cuma, 1922 olarak geçer.
Devamlı el, sahip, işleteninin pinpon topu gibi değiştiği kışlanın tarihsel detaylarına girip kafanızı karıştırmadan biz saha içine dönelim ve tarihi maçlara sahne olan bu stadın ülke futbolu için “manevi anlamda” en önemli 3 maçı ise;
*Fenerbahçe’nin 29 Haziran 1923 günü General Harrington Kupasını kazandığı maç. Ülkeyi sevince boğan, Atatürk’ün bile kulübe tebrik mesajı yolladığı, 2-1 biten tarihi karşılaşmada takımımızın gollerini Zeki Rıza Sporel atıyor.
*Milli takımımızın ilk sınavını bu stadyumda 26 Ekim 1923’de Romanya karşısında vermesi.. İlk golümüzü atan isim de, yine ülke futbolu ilk yıllarının efsane golcüsü Fenerbahçeli Zeki Rıza Sporel.
*9 Eylül 1939 tarihinde ilk gece maçının yapıldığı stadyum olması (Fenerbahçe-Beyoğlu) Beyoğlunun o zamanki ismi Pera diye de belirtmiş olalım. Kışlanın saçaklarına asılan donanma ampulleri ve kireçe batırılmış toplar eşliğinde oynanan karşılaşmayı Fenerbahçe 4-2 kazanıyor.
Kışla birçok kez daha el değiştirirken, 1923-1936 yılları arasında Türkiye Millî Futbol Takımı’nın 9 maçına daha ev sahipliği yapıyor. Hatta Futbol dışında da organizasyonlarda da güreş, atletizm müsabakaları ve bisiklet yarışları düzenleniyor.
Kapasitesini merak edenlere de; kışlanın içindeki avluya portatif tribünler yapılıyor ve sonraki eklerle, tarih kitaplarında yazanlara göre, iki ahşap tribünü ile 8000 civarı seyirci alabildiği..
1939′da dönemin İstanbul valisi Lütfi Kırdar tarafından başlatılan Taksim Meydanı’nın düzenlenmesi çalışmasında, (şehir planlamacısı Henri Prost’un önerisi ile) kışla yıkılıcak denirken, uzun tartışmalar sonrası, halkın da isyanı ve semtteki tek futbol sahasının ellerinden alınmasını kabul etmemeleri ile yıkıma Nisan 1940’da anca başlanabiliyor.
Yıkım tam olarak 1941’de tamamlanıyor. Projede konut ve sosyal etkinlik alanları inşa edilecek denirken, yerine bugünkü Taksim Parkı ya da bilinen adıyla Gezi Parkı yapılıyor. Yaklaşık 20 futbol senesine imza atan bu tarihi kışla, stad ya da belki de “futbol adına gerçek anlamda herşeyin başladığı yer” yıkılıyor.
Not: Ana resimdeki maç 1920’lerin sonlarında oynanan FB-GS karşılaşmasından…
ABC SPOR
@ABC_Spor
