BİLARDO BRANŞLARI

Bu yazımızda, daha önce anlatmaya çalıştığımız cepli ve cepsiz bilardo kategorilerinin branşlarını tanımaya çalışacağız.

Bazıları hepimize çok tanıdık olan, bazılarıysa sadece belli bölge ve ülkelerde oynanan bu branşların ortak özellikleri tabii ki hem oynamanın hem de izlemenin son derece keyifli olması.

 

*** Cepsiz Bilardo Branşları:

3-Top (Carom)

İtalyan Bilardosu (5-Pin Billiards)

Boccette (El Bilardosu)

 

Cepsiz bilardo kategorisinin alt branşları arasında en popüler olanı kuşkusuz ki 3-Top’tur (Carom).  Masada bulunan 3 toptan ikisi birer oyuncunun isteka topu, üçüncüsü ise bir kırmızı toptur.  Oyuncular isteka topunu masadaki diğer iki topa belli kurallar çerçevesinde temas ettirmeye çalışırlar. Bunu başaran oyuncu bir sayı alır, hedeflenen sayı miktarına en önce erişen oyuncu maçı kazanır. Karambol, Cadre, Tek Bant, 3 Bant ve artistik gibi pek çok alt disiplini bulunan 3-Top aynı zamanda da bilardonun ilk icat edilmiş versiyonudur.

 

İtalyan Bilardosu Carom ile aynı masa ve aynı topların yanı sıra masanın ortasına yerleştirilen piyonlar (pin) ile oynanır. Oyuncular kendi isteka toplarını rakibin isteka topuna temas ettirerek rakibin isteka topu ile piyonları devirmeye çalışırlar. Her temas ve piyon devirme kombinasyonun farklı bir puan kazandırdığı bu popüler İtalyan oyununda hedef puana en önce erişen oyuncu maçı kazanır. 5-Pin ve 9-Pin (Goriziana) gibi alt disiplinleri bulunur.

 

 

Boccette ise modern bilardo türlerinin en ilginci sayılabilir. Çünkü bir bilardo masası üzerinde ve bilardo toplarıyla oynanmasına rağmen bilardonun en belirgin enstrümanı olan isteka kullanılmaz, toplara elle yön verilir. Dördü beyaz, dördü kırmızı ve biri mavi olan 9 topla oynanan Boccette’de hedef elle atılan topu masadaki diğer topların en az iki ya da daha fazlasına temas ettirmektir. Her temas kombinasyonunun farklı bir puanı vardır ve maçın sonunda hedeflenen puana en önce ulaşan oyuncu maçı kazanır.

Bu andan itibaren cepsiz bilardo branşlarından sadece 3-Top (Carom) ile ilgilenmeye devam edeceğiz ve  karambol, 3 Bant, artistik gibi 3-Top disiplinlerine biraz bakacağız.

 

*** Cepli Bilardo Branşları:

Cepsiz olan akrabasına göre dünya ölçeğinde çok daha popüler olan Cepli Bilardo’nun da pek çok farklı alt branşı bulunmakta. Hemen bakalım:

Pool (Amerikan) Bilardo

Snooker

Siyah Top (Blackball ya da English Pool)

Rus Bilardosu (Russian Billiards)

Kaisa ya da Karoliina

Danimarka Bilardosu (Danish Pin Billiards)

Yukarıdaki branşların masaları, topları, istekaları ve kuralları birbirlerinden farklıdır ve birinin masasında diğerini oynayamazsınız. Ancak temel amaç hepsinde aynıdır: İsteka topuna vurarak temas ettiğiniz hedef topunu masadaki 6 cepten birine göndermek. Ayrıca bu türlerde çok üst seviyelere gelmiş pek çok oyuncu diğer cepli bilardo türlerinde de çok büyük başarılar elde edebilirler, etmişlerdir ve de edeceklerdir.

 

Pool (Amerikan) Bilardo 6 cepli bir masada iki ayrı türden ve 1’den 15’e kadar numaralandırılmış 15 adet top ve bir de beyaz top (isteka topu) ile oynanır. Pek çok farklı alt disiplini olan pool bilardo  (İngilizler duymasın) cepli bilardoların en popüleridir. İngilizler, bu sebepten mi bilinmez, snookerı  bir cepli bilardo branşı değil de ayrı bir bilardo kategorisi olarak kabul ve empoze etseler de bu yanlıştır. Snooker’da dünya şampiyonu olan sporcular pool’da da dünya şampiyonu olmuşlardır ve gelecekte de olmamaları için hiçbir geçerli gerekçe yoktur. Ayrıca her iki branşın masaları, topları ve istekaları farklı olsa da oyunun temel amacı aynıdır. 8-Top, 9-Top gibi çok sayıda alt disiplini olan pool bilardonun disiplinlerine ayrı bir yazıda değineceğiz.

 

Snooker, 15 kırmızı ve 6 renkli ve bir de beyaz isteka topu ile oyundaki en büyük masalarda (12 feet) ancak oyundaki en küçük toplarla (52 mm) oynanır. Oyunun amacı isteka topu ile önce bir kırmızı topu, ardından renkli toplardan birini bir cebe göndermektir. Kırmızı toplar tükenene kadar cebe düşen renkli toplar masaya geri yerleştirilir ve oyuna bir başka kırmızı topu cebe göndererek devam edilir. Kırmızı toplar tükendikten sonra da renkli toplar belli bir sıra ile cebe gönderilir. Oyun adını kendi içindeki bir atış türü olan snooker vuruşundan alır. Her bir topun bir sayı değeri vardır ve tüm toplar tükenene kadar en fazla sayıyı toplayan oyuncu o seti (frame) kazanır. Hedeflenen frame sayısına ilk ulaşan oyuncu da maçı… Özellikle Birleşik Krallık ve onun hegemonyası altında zaman geçirmiş ülkelerde çok popüler olan snooker, 1990’da başlayan Eurosport Dönemi ile popülaritesini bütün dünyaya yaymıştır. Snooker ve alt disiplinleri de bir başka yazının konusu olsun diyerek devam edelim.

 

Pool bilardonun 8-Top disipliniyle aynı sistem ile oynanan Siyah Top aynı zamanda İngiliz Pool’u olarak da bilinir ve Britanya (ve sömürgeleri) dışında da pek tanınmaz ve oynanmaz. Pool’dakinden farklı olarak 15 topun yedisi sarı, yedisi kırmızı ve biri siyahtır ve toplarda herhangi bir numara bulunmaz. Pool’a göre daha ufak masalarda (7 feet) snooker istekasıyla oynanır. Bir oyuncu sarı, diğer oyuncu ise kırmızı topları cebe göndermeye çalışır, bunlar tükenince de siyah top cebe gönderilir. Siyah topu cebe ilk gönderen oyuncu o seti (rack) kazanır. Hedeflenen set sayısına önce ulaşan oyuncu maçı kazanır. Büyük kuzenleri pool ve snooker’a göre biraz tatsızdır, yavandır…

 

Rus Bilardosu, snooker masası kadar büyük bir masada (12 feet), snooker topunun neredeyse bir buçuk katı büyüklüğündeki (68 mm) numaralandırılmış 15 adet beyaz ve bir de kırmızı top ile oynanır. Cepleri ise topun çapından ancak 4-5 mm geniş olan (bkz. Üstteki fotoğraf) Rus Bilardosunun istekaları da tüm isteka sporları içindeki en uzun ve en ağır istekalardır. Rusların diğer insanlardan daha değişik olduklarını ispat etmek istercesine neredeyse tüm isteka sporlarında isteka topu beyazken Rus Bilardosu’nda kırmızı topa vurulur. Serbest piramit, dinamik piramit ve kombine piramit gibi alt disiplinleri olan Rus Bilardosu konsept olarak carom bilardo ve cepli bilardo temel hedeflerinin kesiştiği birkaç cepli bilardo oyunundan biridir. Cebe gönderdiğiniz toplar kadar hedef toplarına yaptığınız temaslardan da puan kazanabilirsiniz. En zor cepli bilardo oyunu bu olmalı diye düşünüyorsanız Kaisa’yı görene kadar bekleyin derim.

 

Kaisa Finlandiya’da çok popüler olan Rus Bilardosu’nun yakın kuzenidir. Farklı olarak ikisi kırmızı, ikisi beyaz (isteka topları) ve bir de sarı topla (Kaisa) oynanır. Toplar ve ceplerin ebatları Rus Bilardosu ile aynı olmakla beraber masası daha ufaktır (10 feet).  Oyunda isteka topu ile masadaki diğer toplara carom gibi temas atışları yapılır ve aynı zamanda bu hedef topları cebe gönderilmeye de çalışılır. Her kombinasyonun farklı bir puan kazandırdığı Kaisa’da hedeflenen puana ilk ulaşan oyuncu maçı kazanır.

 

 

Danimarka Bilardosu ise cepsiz bilardonun branşlarından biri olan İtalyan Bilardosu’nun cepli masada oynanan versiyonudur demek yanlış olmaz.  6 cepli bir carom masasında, 3 top ve 5 piyon ile oynanır. Puanlaması İtalyan Bilardosu’ndan farklı olsa da oyunun amacı aynıdır: Rakibin isteka topu ile masadaki piyonları devirmek ve bunu yaparken eğer mümkünse diğer bir topu da ceplerden birine göndermek. Farklı kombinasyonlardan farklı puanlar kazanılan ve hedeflenen puana ilk ulaşan oyuncunun kazandığı Danimarka Bilardosu sizin de tahmin edebileceğiniz gibi Danimarka ve Grönland’dan başka bir yerde pek oynanmaz.

Cepli bilardo branşlarını da az da olsa tanımış olduk. Bunların her birinin de üçer beşer alt disiplini olduğunu düşünecek olursak hepsini burada yazmak hem imkansız hem de anlamsız.

Bu yüzden, bu noktadan sonra sadece Pool Bilardo ve Snooker ile ilgili detaya gireceğiz ve sonraki yazımız da bunların alt disiplinleri ile ilgili olacak.

Yazarın diğer yazıları için tıklayın

mail: tayfun.gerdan@abcspor.com

twitter: @tgerdan