Pool (Amerikan) ve Snooker Disiplinleri:
Daha önce de belirttiğimiz gibi, cepli ve cepsiz olarak tasniflemeye çalıştığımız bilardo kategorilerinden dünya ölçeğinde en popülerleri Pool (Amerikan) ve Snooker’dır.
Ancak şimdilik hangi bilardo kategorisi daha popülerdir sorusunun yanıtını bir başka yazının konusu olarak bırakalım ve cepli bilardoların en popülerleri olan Pool ve Snooker’ın alt disiplinlerine bir göz atalım:
Pool (Amerikan) Bilardo Disiplinleri:
Sekiz Top (8-Ball)
Dokuz Top (9-Ball)
On Top (10-Ball)
14.1 (Straight Pool)
Diğer Oyunlar, bar ve bahis oyunları
6 cepli bir masada iki ayrı türden ve 1’den 15’e kadar numaralandırılmış 15 adet top ve bir de beyaz top (isteka topu) ile oynanan Sekiz Top (8-Ball) sanırım herkesin Pool oynadığı ilk disiplindir. İnternet öncesi dönemde ülkemizde tamamen dünyadakinden farklı ve yanlış kurallarla oynanan Sekiz Top, zaman içinde yörüngesine oturmayı başarmıştır. Kuralları basittir, her oyuncu seçtiği türden (düz ya da parçalı – solid or striped) 7 adet topu cebe atar ardından da siyah renkli 8 numaralı topu… Bunu ilk başaran oyuncu bir set (rack) alır, hedeflenen sayıda seti kazanan oyuncu da maçı… Unutulmaması gereken nüans ise hangi topu hangi cebe atmak niyetinde olduğunuzu rakibinize bildirmek (calling a shot) mecburiyetinde olmanızdır. Yanlış bir topa ya da önce siyah topa temas eder, ya da hiçbir topa temas edemezseniz, beyaz topu cebe ya da herhangi bir topu masanın dışına düşürürseniz faul yapmış olursunuz. Rakibiniz beyaz topu eline alır (ball in hand) ve masada dilediği yere yerleştirir ve oyuna devam eder. Siyah topu zamanından önce cebe ya da masa dışına gönderirseniz yandınız, set rakibinize gider.
Dokuz Top (9-Ball) daha dinamik ve popüler bir versiyondur. 1’den 15’e kadar numaralandırılmış olan 15 topun sadece ilk dokuzu bu oyunda yer alır. Bu toplar egzotik bir biçimde dizilerek (baklava formu) açılış vuruşu (break shot) yapılır. Her oyuncu masa üzerindeki toplardan ilk olarak en küçük numaraya sahip olanı (eğer açılış vuruşunda ceplerden birine düşmemişse, 1 numaralı topu) cebe göndermeye çalışır, ardından diğer en küçük numaralı topu vs vs. Oyundaki temel hedef 9 numaralı topu cebe göndermektir. Bunu, 1’den 8’e kadar tüm topları sırasıyla cebe gönderdikten sonra 9 numaralı topu da cebe göndererek de yapabileceğiniz gibi, oyunun erken safhalarında sıradaki (masadaki en küçük numaralı) topu kullanarak 9 numaralı topu bir cebe düşürerek de başarabilirsiniz. Nasıl başardığınız fark etmeksizin (bu disiplinde “calling a shot” mecburiyeti de yoktur), başardığınız anda, o seti (rack) kazanırsınız, hedeflenen set sayısını kazanan oyuncu sizseniz maç da sizindir. üzerine filmler çekilmiş çok popüler bir disiplindir. (ve evet, ilerleyen zamanlarda Bilardo Filmleri başlıklı bir yazımız da olacak)
On Top (10-Ball) ise 9-Top’un şans faktörünü en aza indirmeyi, böylelikle ustalığı daha ön plana çıkarmayı hedefleyen, genç türevidir. Oynaması en az 9 –Top kadar zevkli olsa da 9-Top’ta yer alan “Golden Break, kombine ya da carom” gibi nispeten şans içeren unsurlar 10-Top’ta elenmiştir, şansınıza güvenemezsiniz. Yetmezmiş gibi hangi topu hangi cebe atmak niyetinde olduğunuzu da rakibinize deklare etmek zorundasınızdır (calling a shot). 10-Top da candır, severek oynanır ama 9-Top’un o dinamizm ve heyecanına sahip değildir. Biraz köyden sizde kalmaya gelmiş dayıoğluna benzer, seversiniz ama sıkıcıdır da…
14.1 (Straight Pool) Pool Bilardo’nun bilinen ilk formatı ve halen uluslararası turnuvaları düzenleniyor olsa da günümüzde Pool’un Karambol’üdür desek sanki çok da hata etmiş olmayız. Bu maksadını aşmaya meyilli tespitimizin naçizane dayanağını sunmadan evvel 14.1 (Straight Pool) kurallarını bir hatırlayalım. 14.1 (Straight Pool’da) her hangi bir kural ya da kısıtlama olmaksızın, her oyuncu gördüğü her topu cebe gönderebilir. Hal böyle iken, oyuncular bir istekada +100 (bazen +300) topu cebe atabilir. 15 top üçgen haline getirilip oyuna bir açılış vuruşu (break shot) ile başlandıktan sonra oyuncular atabildikleri her topu cebe atmaya başlarlar. Masadaki toplar tükenip de yalnızca bir top kaldığında geriye kalan 14 top yeniden üçgen içine konularak tekrar açılış vuruşu yapılır. Dediğim gibi, bir istekada cebe gönderilen top sayısı 300 civarına ulaşabilir. Her bir topun pot yapılma süresini de –en iyimser olarak- 20 saniye kabul etsek, seyirciler neredeyse saatlerce tek bir oyuncunun top atmasını izlemek zorunda kalırlar ve çoğu kez izlemekten vaz geçerler. Yapılan atışın niyetini rakibe bildirmek(calling a shot) gibi ilave kuralları hasebiyle profesyonel oyuncuların oynamaktan en çok tatmin oldukları disiplinlerden biri olsa da, seyirciler için aynısını söylemek zordur.
Bunların yanı sıra Pool’un pek çok bar ve bahis oyun türevi de mevcuttur. Aslen bir pub oyunu olan pool’un Chinese 8-Ball, American Rotation, One-Pocket, Bank-Pool gibi dünya çapında turnuvaları düzenlenen alt disiplinlerinin yanı sıra, geleneksel 7 foot’luk bar masasında (çoğu kez jetonlu) oynanan, Masada Kalan (Winner Stays), Killer, Coin Pool, 61 gibi pek çok popüler bar/bahis versiyonu da bulunur, ülkemizde de yoğun olarak oynanır. İleride bu tip oyunları da ayrı bir yazı konusu yapacağız.
Pool’dan şimdilik bu kadar, gelin Snooker’da neler varmış, biraz da onlara bakalım:
Snooker Disiplinleri:
Snooker
6-Kırmızı (6 Red)
10-Kırmızı (10 Red)
English Billiards
Snooker, 15 kırmızı ve 6 renkli ve bir de beyaz isteka topu ile oynanır. Oyunun amacı isteka topu ile önce bir kırmızı topu, ardından renkli toplardan birini bir cebe göndermektir. Kırmızı toplar tükenene kadar cebe düşen renkli toplar masaya geri yerleştirilir ve oyuna bir başka kırmızı topu cebe göndererek devam edilir. Kırmızı toplar tükendikten sonra da renkli toplar belli bir sıra ile cebe gönderilir. Oyun adını kendi içindeki bir atış türü olan snooker vuruşundan alır. Her bir topun bir sayı değeri vardır ve tüm toplar tükenene kadar en fazla sayıyı toplayan oyuncu o seti (frame) kazanır, hedeflenen frame sayısına ilk ulaşan oyuncu da maçı… Snooker, bir oyuncunun isteka topunu (beyaz top) rakibinin sıradaki topu direkt göremeyeceği (direkt temas ettiremeyeceği) bir pozisyonda bıraktığı vuruşa verilen addır. Oyunun adını bu vuruştan alması aslında pek çok şeyi açıklar, bu bir strateji oyunudur! Masadki her bir kırmızı topun bir siyah top eşliğinde cebe gönderilmesi halinde maksimum seri olan 147 sayıya ulaşılır, ki bu, yılda en çok 3-5 kere şahit olunabilen, ekstrem bir durumdur. Snooker turnuvalarına, oyuncularına ve maksimum serilerine ilerideki yazılarımızda detaylı bir şekilde gireceğimizden ötürü, şimdilik burada bırakıyor ve diğer Snooker disiplinlerine geçiyoruz.
6-Kırmızı yukarıda anlattığımız Snooker oyununun daha kısa sürmesi amaçlanarak tasarlanmış bir versiyonudur. 15 yerine 6 kırmızı top kullanılarak oynanır ve diğer tüm kuralları aynıdır. Haliyle maksimum seri 147 yerine 75’tir ve en üst seviye oyuncular neredeyse her maçta birer maksimum seri çıkarırlar. Dünya ölçeğinde şampiyonaları yapılan 6-Kırmızı, yeni başlayanlar için de faydalı bir geçiş oyunudur.
10-Kırmızı oyunuysa yukarıda anlattıklarımızdan sadece masadaki kırmızı topların sayısı ile fark gösterir. Bu oyunun maksimum serisi ise 107’dir. Olması gerektiği kadar kısa sürede tamamlanamaması yüzünden Karambol ve Straight Pool gibi her geçen gün daha az oynanan bir disiplindir.
English Billiards snooker masası üzerinde biraz carom biraz da snooker kuralları ile oynanan kadim bir pub oyunudur. Dünya Şampiyonaları bile düzenlense de, sadece Birleşik Krallık ve sömürgelerinde tanınan bu oyun, ikisi isteka topu ve biri kırmızı olan 3 top ile oynanır. Oyuncular kendi isteka topları ile hem diğer iki topa temas etmeye (carom) hem de diğer toplardan bir ya da hepsini cebe göndermeye çalışırlar. Her bir kombinasyonun farklı bir sayı kazandırdığı bu disiplinde hedeflenen sayıya ilk ulaşan oyuncu maçı kazanır.
Bu yazımızla bilardonun branş ve disiplinlerinin temel fark ve kurallarını tanımaya çalıştığımız 4 yazılık bu sıkıcı serinin sonuna gelmiş oluyoruz. Ancak hatırlatmak isterim ki, temel oyun disiplin ve kavramlarını tanımlamadan, bilardo üstüne daha fazla bir şey yazmak da yanlış olurdu.
Şu andan itibaren daha eğlenceli sulara yelken açmakta herhangi bir engelimiz kalmadığını memnuniyetle duyururum…
Bir sonraki yazımız: Bilardo nerelerde oynanır?
Yazarın diğer yazıları için tıklayın
mail: tayfun.gerdan@abcspor.com
twitter: @tgerdan
