Hurling kelimesi Britanya Kıtası dışındaki milyonlarca sporsevere belki birşey ifade etmeyecektir ama ada özelinde ve özellikle İrlandalılar için milli spor statüsündedir.
Ata sporlarına ve ritüellere oldukça bağlı İrlandalılar için sadece hurling değil, aynı zamanda gaelic futbolu da, geleneksel anlamda hala popülaritesini korumaktadır.
Çoğumuzun ilk defa duyduğu hurling oyunu için belki “kim bu maçları seyreder ki” sorusuna cevaben, sadece 5 milyonluk toplam ülke nüfusunda, final maçlarında 80.000 kişiden fazlası canlı, TV karşısında da en az 1 milyonu demek yeterli olacaktır sanırım!
Hurling İrlanda tarihinde önemli bir yere sahiptir. Hatta İrlanda öykülerinde kahramanların birçoğu da hurling oyuncusudur. Bu arada Hurling İrlanda dilinde “iomanaichot” veya “iomaint” olarak adlandırılır.
Hurling bilinen İrlanda tarihinden çok daha eskiye dayanır ve en eski yazıtlarda “şaka değil” M.Ö. 13. yüzyıla kadar iniyoruz.
*** Hurling Nasıl Bir Oyundur?
Hurling’in en temel özelliği çim üzerinde oynanan en hızlı spor olmasıdır.
Saha büyüklüğünü de hesaba katarsak, oyuncuların hızlı olmaları ve sürekli depar atma gerekliliği yüzünden oldukça yorucu bir spordur.
Bu oyunu bilenler ya da seyretmiş veya bu yazı sonrası merak edip seyredecek olanlar “çim hokeyi ve lacrosse” sporlarına benzerliğini görecektir ama baş döndürücü hız ve tempo anlamında, buz hokeyinin çimde oynananı diye bir 3. sporu da ben eklemiş olayım.
İrlanda’da 2 binden daha fazla sayıda hurling kulübü var ve şehir-bölge ve ülke çapında düzenlenen şampiyonalarda birbirleriyle mücadele ediyorlar. Bu popülariteyi sağlayan en önemli neden de; hurling’i canlandırmak ve kurallarını standartlaştırmak amacıyla Tipperary ilindeki Thurles’de 1884’te kurulan Gal Spor Birliği…
*** Geçelim Oyun Kurallarına;
Hurling’de 15 kişilik iki takım vardır.
Oyunculara “hurler” denir.
Oyunun amacı (mantardan yapılan, yün ve deriyle sarılı) ‘sliotar’ adı verilen hurling topunu rakip kaleye veya kalenin üstündeki direklerin arasına sokmaktır.
Topu kalenin üstündeki direklerden geçirmek için ‘hurley’ adı verilen özel hurling sopası kullanılır.
Hurley hokey sopasına benzer (tokacının daha kısa ve geniş olması haricinde). Bu genişlik topun yerden veya havadan başka bir oyuncuya yollanmasında kolaylık sağlar.
Sliotar futboldaki kalelere benzeyen alt kaleden geçirildiğinde 3 puan, üst direklerden geçirildiğinde ise 1 puan kazandırır. Alt kaleden geçirilmesinin daha değerli olma nedeni; bir kaleci olduğu içindir.
Top değneğin tokaçıyla sürülebilir ya da taşınabilir.
Vuruşlar hem sol, hem sağdan yapılabilir.
Oyuncular hurley’lerle takım arkadaşlarına pas atabilirler.
Değnekle vurmadan önce top elle tutulabilir.
Sliotara ayakla vurulabilir ama elle yerden almak, elle fırlatmak ya da aşırmak kurallara aykırıdır.
Ayrıca sliotarı elle tutarak 5 adımdan fazla atmak, yere değmeden 3 kere üst üste tutmak ve elden ele pas vermek de yasaktır.
Hurling oyunu 30’ar dakikalık iki devre halinde oynanır. Bu süre şehirlerarası büyük mücadelelerde 35 dakikaya yani toplamda 70’e çıkar.
Futboldaki gibi elemeli maçlarda eşitlik bozulmadığı takdirde 10 dakikalık uzatma devresi oynanır.
Oyun kurallarına göre faul olan hareketler futboldaki gibi serbest atışla cezalandırılır. Yine aynı futbol gibi ceza sahası içinden faul yapıldığında (kale çizgisinin önündeki geniş dikdörtgenin içi) 20 metre uzaklıktan penaltı vuruşu yapılır.
Bu arada unutmadan; tehlikeli bir spor olduğu için kask takmak 2010’dan itibaren zorunlu hale gelmiştir.
Hurley’nin uzunluğu 1.07 cm, ucundaki oval tokacı ise 7.6 cm genişliğindedir. Hurling’de saha uzunluğu 137 m, genişliği de 82 m’dir.
Kale direkleri arasında uzaklık 6,4 m’dir. Üst direk de yerden 2,4 m uzaklıktadır.
Sliotarın ağırlığı ise 100-130 gram arasında değişir.
Tarihi sporda akla gelen ilk stad Croke Park... Yerel ismiyle de “pairc an chrocaigh”… Dublin’de bulunan ve futbolun dışında bir oyun oynamak amacıyla kurulmuş (82.300 kapasite ile) en büyük stadyumdur.
Ama muhteşem mimarisi ve kapasitesinden ziyade asıl stadyumun tarihsel anlamda İrlandalılar için önemi çok büyüktür. Özgürlük mücadeleleri sırasında, 1920 yılında bir gaelic futbol karşılaşması sırasında sahaya giren İngiliz askerleri, tarihe “bloody Sunday (kanlı Pazar)” olarak geçmiş günde seyircilere ateş açmış, bunun sonucunda da 60’dan fazla seyirci yaralanmış ve biri oyuncu toplam 14 kişiyi öldürmüşlerdi.
Her sene finallerin yapıldığı Croke Park’ta en çok şampiyon olan takım ise Kilkenny (36). Onların arkasından ise 30 şampiyonlukla Cork ve 26 ile Tipperary kulüpleri geliyor.
Bu stadyumda Gaelic futbol federasyonu tarafından verilen kararla; gaelic football ve hurling dışındaki sporların oynanması yasaktı diye bilinir ama gerçek öyle değil.
Bu 106 senelik (1913) devasa yaşayan tarihte amerikan futbolu, beyzbol, boks maçları yapılmıştı ve yasak sadece İngiliz sporlarını (ragbi, kriket, futbol) kapsıyordu.
Taa ki 2007 senesine kadar.. 11 Şubat’ta sahne alan İrlanda-Fransa Six Nations Championship ragbi maçını tam 81.000 seyirci izlemişti. Sonrasında ülkenin diğer tarihi stadyumu Landsdowne Road’un (şimdiki ismiyle Aviva Stadyumu) yenileme çalışmaları sırasında, futbol milli maçları (2008 Avrupa Şampiyonası eleme grubu) da ragbiyi takip etti.
Bu arada eklemezsek olmaz… Hurling 1904 Amerika, St Louis, Missouri Olimpiyatlarında “resmi olmadan” oynanmış ve tarihteki ilk ve tek olimpik Hurling olarak yerini almıştı.
Fazla uzatmadan… Bir spor müsabakasından çok daha fazlası, bir ritüel ve 2000 küsür yıllık tarihe sahip bu oyunda, yolu Eylül ayı başında Dublin’e düşecek sporseverlere “sakın kaçırmayın, şiddetle tavsiye” diyerek yazımızı bitirelim.
Yazarın diğer yazıları için tıklayın
mail: burak.belgen@abcspor.com
twitter: @BurakBelgen
