Spor yaralanmalarından biraz bahsedecek olursak öncelikle en çok kas, tendon, eklem kapsülü, kıkırdak gibi yumuşak dokularda ve kemikte görülüyor spor yaralanmaları. Bununla birlikte ileri hasarlanmalar ileri zedelenmeler iç organların ve diğer organlarında etkilenmesine sebep olabiliyor.
Spor yaralanmalarının sebepleri iki gruba ayrılabilir; Kişisel sebeplerden ötürü gelişebilir ya da çevresel sebeplerden ötürü gelişebilir.
Kişisel sebepleri kas ve kemik yapısındaki bozukluklar ya da vücudun anatomisindeki diğer bozukluklar geçmişten gelen rahatsızlıklar, geçirilmiş rahatsızlıklar ya da yaralanmalar, kronik hastalıklar, bunlarla birlikte gelişebilcek enfeksiyonlar, spporcunun psikolojik sorunları, sportif aktivitiye uygun yaşta ve cinsiyette olmaması sporcunun uzun süre müsabakanın içinde bulunması, yorgunluğu, aşırı yüklenmesi kendisine veya aktiviteye başlamadan önce yeterli derecede ısınmaması kişisel sebepler olabilir.
Çevresel sebepler de yanlış teknikler, aktiviteye uygun olmayan yanlış kullanılan malzemeler saha, zemin ve hava şartlarının aktiviteye uygun olmaması ve sportmen olmayan davranışlar sonucu kurallara uymayarak rakibi sakatlama.
Spor yaralanmalarında fizyoterapistler tedaviye nasıl yaklaşıyorlar? İlk önce müsabaka sırasında sporcuyu kenara alarak müdahale etme ilk müdahaleler her zaman ilk yardımda olduğu gibi soğuk uygulamalar yara bölgesine açık yara yoksa kompresyon şeklinde ödem oluşumunu engelleyecek bandajlama olabilir gibi tekniklerle ödem ve şişliği engelleyecek şekilde uygulamalar yapıyorlar 20-30 dakikalık. Burada spor hekimiyle birlikte fizyoterapist ortak karar veriyor. Sporcunun müsabakaya devam edip edemeyeceğine dair. Edemeyecek boyutta bir hyaralanmaysa eğer sporcu saha kenarına alınır ama müsabakaya devam edebilecek türde bir yaralanma ise bu yaralanmalarda buz uygulaması yapılıyor 20-30 dakika müsabakanın seyrine göre karar veriliyor. Bir futbol maçı ise 10 dakikada gönderiyorsun tekrar futbolcuyu gibi.
Burda önemli olan yaralanmanın boyutu sporcunun ne tarzda yaralandığı ile alakalı extrimiteyi kalp seviyesinin üzerine alıp 10-15-20’şer dakikalık mikro tedavilerle sporcuyu müsabakaya geri döndürebiliyoruz ama bundan daha ileri derecede bir yaralanma ise yine bu uygulamaları yapıyoruz ilk başta açık yaraya farklı müdahaleler yapılıyor. Müsabaka kenarında bekleyen spor hekimleri ufak dikimler varsa onları gerçekleştiriyorlar veya kan üstüne preslemeye yapıp en yakın sağlık kuruluşuna sporcuyu sevk ediyorlar ve orada görüntüleme yapılıyor. Bu görüntülemeler sonucunda hekimler birlikte sporcu için karar veriliyor. Teşhise göre tedavi programı çiziliyor.
Spor yaralanmalarının oluşma mekanizmasına göre ikiye ayırıyoruz.
1- Akut yaralanmalar: hemen o an olan yaralanmalar.
2- Overuse dediğimiz aşırı kullanım yaralanmaları var.
***Akut yaralanmalar bedenin tamamının ya da bir kısmının hafif veya aşırı bir kuvvetle yüklenmeyle aniden yaralanması durumu. Bunlar düşme, darbeler, kesikler, zedelenmeler, burkulmalar, çıkıklar ve kırıklar.
***Aşırı kullanım yaralanmaları da sürekli tekraryan hareketlere bağlı mikrotravmalar sonucu ortaya çıkan yaralanmalar. Akut yaralanmalarda sporcu hali hazırda müsabakada olur yaralanır ve sporcu hekimi orada müdahale eder. Overuse yaralanmalara dış etkenler insanın yapısal kendi içindeki anatomik faktörleri etki ediyor. Dış etkenlerde hastanın yaptığı sporla alakalı etkenler oluyor. Belli başlı hastalıkların sahaya dönüş süreci nettir. Minimum 3-6 ay gibi süreler hekimler tarafından zaten verilebiliyor.
Buna göre takım ve sporcu kendini ayarlayabiliyor. İyileşmenin son sürecinde, hasta takımla birlikte egzersislere başlıyor daha sonra normal egzersiz hayatına dönmüş oluyor.
EMEL GÖKHAN
