Böylelikle oyun, bitime 3 saniye kala 2. kez başlatılacaktı ve Sovyetler topu kendi sahalarından oyuna sokacaklardı. Sokacaklardı da, ortada tuhaf bir başka nokta da vardı; oyun ilk kez başlatıldığında topu oyuna sokan Zharmukhamedov, koç Kondrashin tarafından benche çekilmiş, yerine guard Ivan Edeshko oyuna girmişti ve bu sefer kenardan oyunu başlatan pası Edeshko verecekti. Halbuki bu durum, daha önce de değindiğimiz üzere, kurallara aykırıydı; zira bir mola alınmadan o pozisyonda oyuncu değişikliği yapmak mümkün değildi1,2,3. Koç Kondrashin’in planı, Kızıl Ordu takımı dahil birbiriyle 400’e yakın maç yapmış bu ekibin en iyi pasörü olan Edeshko’nun, tam sahayı geçen bir pas atıp, takımın en atletik ve dengeli skoreri (Kondrashin’in de en gözde oyuncusu4) Aleksandr Belov’u topla buluşturması ve Belov’un çabuk bir atışla şansını denemesiydi5.
İşin daha da garip yanı, o kaos sebebiyle maçın baş hakemi Righetto’nun bu detayı, bu hatayı atlamasıydı; ama asıl gözden kaçırdığı durum, oyunun 2. kez başlatılmasına izin verdiğinde, maç saatini ayarlamaya çalışan saat teknisyeni Andre Chopard’ın henüz saati 3 saniyeye getirmeyi başaramamış olmasıydı: Saat o anda bitime 3 değil, 50 saniye kaldığını gösteriyordu!1 Zaten en büyük karışıklık da, bu yüzden çıkacaktı. Çünkü ABD’nin maçı yayınlayan ABC Network kanalı henüz oyunun başlatılamayacağını düşünerek, yayın kamerasını maç saatine ve skorboarda doğrultmuş, saatin ayarlanışını izleyicilerine seyrettiriyordu1. Oysa maç henüz hazırlıklar bitmeden başlatılmıştı, ve o anda sahada olup biteni bir tek Sovyetlerin naklen yayını gösteriyordu. Edeshko’nun pasını bozmaya çalışan 2.11’lik Tom McMillen’ın savunmasında Edeshko topu anca Paulauskas’a aktarabilmiş, o da tam A.Belov’a pas atacakken, henüz 1 saniye geçmesine rağmen korna sesi duyulmuş ve maçın bittiği söylenmişti! Paulauskas’ın pasa meyilli topu da, Belov’un teması sonrası panyadan öylece geri sekmişti1..
ABD’liler, halen 50 saniyeyi gösteren ve düzgün çalışmayan saat yüzünden 3 saniyenin dolduğunu düşünüp, maçın kazandıklarını zannettiler; oysa oyunun bitişinden çok kısa bir süre sonra, kutlamaları bırakıp sahaya dönmeleri söylendi, çünkü saat düzgün çalışmamış, maç 2 saniye az oynanmıştı! Duyulan korna sesi de, teknisyen Chopard’ın henüz işini bitirmediğini ve oyunun başlatılmasının yanlış olduğunu göstermek adına masa hakemlerinin yaptığı bir uyarı sinyaliydi sadece!6
Neler mi oldu? Yetkililer yine birbirlerine girdiler ve durumu anlamaya çalıştılar. ABD’liler artık kızgındı; çünkü hakemler Sovyetlere 3. kez bir kazanma imkanı veriyor gibi görünüyorlardı ve sanki amaçları ABD’nin haklı (!) galibiyetine mani olmaktı. ABD’nin koçu Hank Iba, olası bir pozisyon tekrarı kararı halinde takımını sahadan çekme tehdidinde bulunsa da, hakemler ve yetkililer bunun hükmen mağlubiyet sayılacağını söyledikleri için mecburen sahaya döndüler2,7,9, ve oyun 3. kez, yine Sovyet yarı sahasından başlatıldı…
Tabi skandalların ardı arkası yine kesilmeyecekti, çünkü bu sefer de (halen oyunda olmasına itiraz edilmeyen) Edeshko’nun önüne, 2. tekrarda olduğu gibi kapanan ABD’li uzun Tom McMillen, Ermeni asıllı Bulgar hakem Artenik Arabadjian tarafından uyarılacak ve geriye açılması istenecekti; halbuki McMillen’ın yaptığı müdafaa, kurallara aykırı değildi ve ortada, bunu değiştirmesini isteyen hakemi haklı kılabilecek bir durum da yoktu1. McMillen, aksi halde bir teknik faulün geleceği endişesiyle, kafası karışmış bir şeklide geriye doğru açıldı15 ve Edeshko’ya da geçen seferin aksine, ta öteki potaya, Belov’a kadar uzun bir pası rahatça atabileceği bir imkan doğdu7.
Saat nihayet doğru şekilde ayarlandı. Fakat Edeshko, daha sonraları literatüre “altın pas” olarak geçecek olan bu pası4 atarken, bir başka tartışma çıktı; çünkü ABD için renkli yayın yapan ABC Network’ün görüntülerine göre, Edeshko topu sokarken ayağının önü çizgiye basıyordu (ki bu, topun ABD’ye geçmesine sebebiyet verecek bir kural ihlaliydi); oysa siyah-beyaz yayın yaptığı için çizgiyi ve Edeshko’nun ayakkabısını daha net gösteren Sovyet kanalına göre Edeshko’nun ayağı nizamiydi, çizgiye basmıyor, değmiyordu1,9. Neticede Edeshko pası attı, Sovyetlerin planını çözen ABD’li oyuncular Jim Forbes ve Kevin Joyce tüm gayretleriyle A. Belov’un topu almaması için yükseldiler, ama Belov, o muazzam dengesiyle sıçrayıp topu herkesten evvel yakaladı ve rakipleri dengesizce yere düşerken, süre dolmadan, kolay bir turnike basketle skoru 51-50 yaptı, maçı da SSCB’ye kazandırdı…
Bu sefer de ABD’liler çığırından çıktı elbette; itirazlar edildi, temyize gidildi; 5 kişilik FIBA Komitesi’nin jürisi 3 red ve 2 kabul oyu neticesinde ABD’nin talebini reddetti ve maçı resmen SSCB kazandı1. ABD’nin suçlamalarının en ilginç yanı ise, hakemlerin ve yetkililerin maça ekstradan 3 saniye ekleyip maçı 40 dakika 3 saniyeye yükselttikleri ve kural hatası yaptıkları iddiasıydı; onlara göre top ilk kez oyuna sokulduğunda saat 3 saniyeden 1 saniyeye indiği için 2 saniye geçmiş, kalan 1 saniye de, Sovyetler topu 2. sefer oyuna sokup Paulauskas pas verdiğinde bitmişti. Böylelikle maçın 40 dakikasının tamamlandığını, ama hakemlerin son tekrarda yeni bir 3 saniye “yaratıp”, uzatmaya gitmeyen bir maça 3 saniye eklediklerini ve FIBA’nın 40 dakika olarak öngördüğü süreden keyfi surette şaştıklarını ileri sürdüler1,10. Bu konuda, yani saatin 3 saniyeye geri getirilmesi hususunda, ABD Milli Takım menajeri Herbert Molls ve ABD Olimpik Basketbol Komitesi Başkanı MK Summers’ın, FIBA’nın Macar Jüri Başkanı Ferenc Hepp ile fiziksel boyuta varan tartışmaları da oldu1,10. ABD’liler ve maçın resmi istatistik tutucusu FIBA’lı Alman Hans Tenschert, “FIBA kurallarına göre, kazananın ABD olduğunu” söylediler1,10. Hatta Edeshko topu 3. kez oyuna sokacakken, A. Belov’un ABD boyalı alanında 3 saniye ihlali yaptığını da eklediler13.
Daha da ötesi, FIBA Jürisi’nin içerisindeki o ret oyu veren 3 kişinin, Sovyet Bloğu’na yakınlığıyla bilinen Polonya, Macaristan ve Küba ülkelerinden olmasının tarafsızlığa gölge düşürdüğünü söyleyen ABD’liler (kalan 2 kabul oyunun İtalya ve Porto Riko jürilerince verildiğine kanaat getirip), bu kararın bir nevi Soğuk Savaş politikası yansıması olduğunu da belirttiler5,6,7,11. Tabi bu suçlamanın yanı sıra, saati 3 saniyeye geri getirme fikri ve eylemi FIBA Sekreteri (yani başkanı) R. William Jones’a ait olduğu için, jüri üyelerinin, FIBA’yı demir yumrukla yöneten Jones’un tepkisinden çekinip ret kararı verdiği iddiası da mevcuttu12,13. Jüri Başkanı Hepp ise, bunca “ittifak” iddiasına karşın, kendi oyu hariç kimsenin oyunu açık etmedi; fakat kendisinin SSCB lehine oy verdiğini yıllar sonra itiraf etti14. Pek çok başka detay (mesela oyunun 2. sefer neden, kim yüzünden durdurulduğu – ABD, Rus kenar yönetiminin taşkınlıklarını sebep göstermişti ve “Onların yaptığının cezası bize çektiriliyor” demişlerdi, vs.) ise tartışmalı kalmayı sürdürdü…
(Devam edecek)
https://en.wikipedia.org/wiki/1972_Olympic_Men%27s_Basketball_Final
http://www.slamdunk.ru/history/olympics?Id=3076
http://articles.latimes.com/1992-07-18/sports/sp-3595_1_alexander-belov
http://espn.go.com/classic/s/Classic_1972_usa_ussr_gold_medal_hoop.html
http://www.theguardian.com/sport/blog/2011/nov/16/usa-ussr-olympic-basketball-1972
https://www.youtube.com/watch?v=RwZuPi4cbyg (ESPN’in hazırladığı, Final ve madalyaların sonrası belgeseli)
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/9/9a/BelovStep.GIF
http://www.stripes.com/news/russian-cage-gold-upheld-u-s-turns-down-silver-1.23293
http://www.seattlepi.com/default/article/Olympics-Flashback-1972-Terror-and-turmoil-1280301.php
http://news.google.com/newspapers?id=wrlQAAAAIBAJ&sjid=7l8DAAAAIBAJ&pg=3489,461137
http://old.spbvedomosti.ru/article.htm?id=10240163@SV_Articles
Yazarın diğer yazılarına erişmek için tıklayın
mail: efe.ozenc@abcspor.com
twitter: @efe_ozenc
Youtube: Turuncu ve Siyah Kadar Yuvarlak
